چهارشاخ گاردان یا چارشاخ گاردان (در زبان عامیانه) یک وسیله‌ی مکانیکی در انواع خودرو از جمله کامیون‌ها است که با اتصال چند میله‌ی چرخان به یکدیگر، امکان انتقال گشتاور یا حرکت چرخشی فراهم و همچنین امکان انتقال نیرو بین دو نقطه که با یکدیگر همخوانی ندارند را می‌دهد. علاوه بر خودروها از این وسیله در هواپیماها، ابزارهای پزشکی، لوازم جانبی و رادیویی، چرخ خیاطی و ماشین آلات نساجی و برخی موارد دیگر استفاده می‌شود. در خودروها و کامیون‌ها از آنجا که میل گاردان نیروی گیربکس را به دیفرانسیل منتقل می‌کند و به علت فاصله داشتن میان گیربکس و دیفرانسیل، این انتقال نیرو موجب بالا و پایین رفتن دیفرانسیل می‌شود که برای جلوگیری از آسیب رسیدن به میل گاردان در ابتدا و انتهای آن از چهارشاخ گاردان استفاده می‌شود و یک سر به شفت گیربکس و سر دیگر آن به دنده‌ی شانه‌ای دیفرانسیل متصل می‌شود.
چهارشاخ گاردان بخصوص چهارشاخ گاردان کامیون باید بسیار انعطاف پذیر باشد تا تغییرات زاویه راننده را به دلیل تغییر مداوم زمین در زیر خودرو جبران کند و حرکات غیر یکنواخت را منتقل کند. سر میل گاردان هزار خار دارد و انتهای آن دو شاخه است. بلبرینگ چهار شاخ گاردان برای نرمش در گردش و همچنین برای خنثی کردن ارتعاشات استفاده می شود.
جنس چهار شاخ گاردان عموما استیل و یا ترموپلاستیک است. چهارشاخ گاردان‌هایی با جنس فولاد حداکثر ظرفیت تحمل بار را دارند و سایزهای آنان مشخص است. مورد استفاده‌ی چهار شاخ گاردان با اجزاء ترموپلاستیک در مصارف صنعتی می‌باشد. در کاربردها، از ویژگی‌های وزن سبک، فشار ناچیز، مقاومت در برابر خوردگی، روان کننده و قابلیت عملکرد در سرعت بالا بهره برده می‌شود.
ساختار چهارشاخ گاردان
چهارشاخ گاردان عموما از پنج قسمت اصلی تشکیل شده است:
- بدنه اصلی چهارشاخ که به صورت متقاطع یا علامت “به اضافه” است.
- چهار عدد پین‌های سر محور که به چهار طرف بدنه اصلی متصل شده‌اند.
- خار C شکل که بین پین‌های سر محور و درپوش بلبرینگ قرار می‌گیرند.
- درپوش بلبرینگ
- بلبرینگ سوزنی
همانطور که اشاره شد، ویژگی اصلی چهارشاخ گاردان انتقال حرکت غیریکنواخت از طریق اتصال است. نسبت سرعت زاویه‌ای بین میله‌های ورودی و خروجی محور از نظر چرخشی در هر چرخه متغیر است. این نوسان اگر همراه با شتاب‌های زاویه‌ای مربوطه باشد، با زاویه عملکرد افزایش می‌یابد. این افزایش می‌تواند تا 15٪ از سرعت زاویه‌ای (در صورت زاویه کار 30 درجه) باشد، تأثیر این نوسانات بر گشتاور استاتیک، گشتاور اینرسی و عملکرد سیستم باید به هنگام انتخاب چهار شاخ گاردان در نظر گرفته شود.
انواع چهارشاخ گاردان
به طور کلی دو نوع اصلی چهارشاخ گاردان وجود دارد:
نوع A: دارای یک خار C شکل است که در داخل شیار طوقه نگهدارنده بلبرینگ‌ها قرار می‌گیرد و می‌توان آن را با استفاده از سمبه‌ی نوك تیز بیرون آورد.
نوع B: دارای یک خار حلقوی است که در داخل شیار طوقه نگهدارنده بلبرینگ‌های چهارشاخ گاردان قرار دارد و با استفاده از یك خاركش كه با آن می‌توان این خارe مانند را ابتدا باز كرده و سپس بیرون آورد. در بیشتر اوقات لازم است كه برای بیرون آوردن این خار، درپوش آن را سوراخ كرده تا راحت‌تر بیرون آید.
علت خراب شدن چهارشاخ گاردان:
چهارشاخ گاردان کامیون و یا هر خودروی دیگری یکی از مهم‌ترین اتصالات در خودرو است و از آنجا که علت‌های مختلفی برای خراب شدن چهارشاخ گاردان وجود دارد که عدم بررسی و رسیدگی به هر یک از این علت‌ها می‌تواند خسارات بسیاری که خطرناک‌ترین آنها واژگونی خودرو و یا کامیون است، بر جای بگذارد. از علت‌های خرابی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خرد رفتن بوش‌ها
- گشاد شدن جای بلبرینگ‌ها
- تاب برداشتن میل گاردان
- شکستن و ترک برداشتن میل گاردان
چهارشاخ گاردان در اکثر مواقع که دچار مشکل می‌شود، سر و صداهایی تولید می‌کند که طبیعی نیستند! صدایی شبیه برخورد فلرز با فلز هنگامی که ماشین در دنده است، لرزش میل گاردان بخصوص در سرعت‌های بین 39 تا 56 کیلومتر بر ساعت، لرزش خودرو به هنگام گاز دادن و شتاب گرفتن موتور و صدای جیر جیر همگی از علائم نشان دادن خرابی در چهارشاخ گاردان هستند. معاینات فنی دوره‌ای یک راه بسیار مناسب برای پیشگیری و وقوع آسیب‌ها هستند. با این حال رانندگان باید به محض مشاهده و احساس هرگونه عمکلرد نامناسب در کامیون و یا هر خودروی دیگری، برای بررسی دقیق به مکانیک معتبر رجوع کنند. استفاده از قطعات مکانیکی بی‌کیفیت نیز می‌تواند عمر میل گاردان را تحت شعاع قرار داده و به خودرو و یا کامیون آسیب برساند. بنابراین باید از قطعات با کیفیت و از برندهای معتبر استفاده کرد.
ماشین آپ این امکان را فراهم کرده است که به قطعات مکانیکی با کیفیت دسترسی داشته باشید. برای اطلاع بیشتر از انواع چهار شاخ گاردان ها و ویژگی‌های آنها اینجا کلیک کنید.